تست های گلوکز
برای تعیین این که سطح قند خون در محدوده سالم است یا خیر، غربالگری و تشخیص دیابت و پیش دیابت، نظارت بر قند خون بالا (هایپرگلایسمی) یا قند خون پایین (هیپوگلایسمی) و برای بررسی قند موجود در ادرار تست انجام می شود.
سایر نام های رایج تست : Blood Sugar ،Fasting Blood Sugar ،FBS ،Fasting Blood Glucose ،FBG ،Fasting Plasma Glucose ،FPG ،Oral Glucose Tolerance Test ،OGTT ،GTT
نام رسمی تست : Blood Glucose ،Urine Glucose
هنگامی که سن فرد بیشتر از 45 سال است یا عوامل خطر ابتلا به دیابت دارد، یا وقتی فرد علائمی دارد که نشان دهنده قند خون بالا یا پایین است و در دوران بارداری باید برای افراد آزمایش قند خون انجام شود. همچنین در صورتی که بیمار، مبتلا به دیابت باشد باید چندین بار در روز قند خون بیمار چک شود.
گلوکز ادرار نیز معمولا به عنوان بخشی از آزمایش ادرار بررسی می شود.
نمونه جهت آزمایش چیست؟
اغلب نمونه خوني كه از وريد بازو گرفته مي شود و يا قطره خوني که با لانست و از خراش پوستي گرفته مي شود، نمونه های مورد استفاده هستند. بعضی اوقات ممکن است از نمونه ادرار تصادفی هم استفاده شود. برخی بیماران دیابتی ممکن است از مانیتور مداوم گلوکز استفاده کنند، که دارای یک سیم حسگر کوچک است که در زیر پوست شکم قرار می گیرد و در فواصل معین قند خون را گزارش می کند.
آمادگی لازم جهت آزمایش
به طور کلی توصیه می شود حداقل 8 ساعت قبل از انجام آزمایش قند خون، فرد ناشتا باشد و چیزی به جز آب نخورد. برای کنترل بهتر مبتلایان به دیابت، سطح گلوکز اغلب هم به صورت ناشتا و هم بعد از غذا بررسی می شود. برای آزمایشات رندوم، در یک زمان خاص و بعد از وعده های غذایی باید طبق دستور پزشک عمل شود.
*منظور از آمادگی این است که شما کی میتوانید جهت آزمایش مراجعه کنید، ناشتا یا غیر ناشتا و یا نیاز به مصرف دارویی هست یا خیر!
| عنوان | مقادیر به دست آمده | توضیحات |
|---|---|---|
گلوکز منبع انرژی اصلی سلول های بدن و تنها منبع انرژی مغز و سیستم عصبی است. لازم است در بدن همواره یک منبع انرژی پایدار برای استفاده در دسترس باشد و یک سطح نسبتا ثابت گلوکز در خون حفظ شود. چند پروتکل مختلف ممکن است برای ارزیابی سطح گلوکز در خون استفاده شود. برای اطلاعات بیشتر به قسمت “چگونگی استفاده؟” در بخش سؤالات متداول مراجعه کنید. بعضی اوقات ممکن است گلوکز در ادرار آزمایش شود.
در هنگام هضم غذا، میوه ها، سبزیجات، نان ها و دیگر منابع غذایی سرشار از کربوهیدرات، کربوهیدرات ها به گلوکز (و سایر مواد مغذی) تجزیه می شوند. گلوکز ها توسط روده کوچک جذب می شوند و در بدن به گردش در می آیند. استفاده از گلوکز برای تولید انرژی به انسولین بستگی دارد که هورمونی است که توسط پانکراس تولید می شود. انسولین انتقال گلوکز به سلول های بدن را تسهیل می کند و کبد را جهت ذخیره ی انرژی اضافی به شکل گلیکوژن به عنوان ذخیره کوتاه مدت و یا به شکل تری گلیسیرید در سلول های چربی هدایت می کند.
به طور معمول قند خون پس از خوردن غذا اندکی افزایش می یابد و در پاسخ این افزایش، انسولین از لوزالمعده به داخل خون آزاد می شود. میزان آزادسازی انسولین به اندازه و میزان وعده غذایی مربوط می شود. با حرکت گلوکز به داخل سلول و متابولیزه شدن آن در سلول، سطح خونی گلوکز کاهش می یابد و لوزالمعده با کند شدن ترشح انسولین به این کاهش، پاسخ می دهد و در نهایت آزاد سازی انسولین را متوقف می کند.
اگر سطح گلوکز خون خیلی پایین بیاید، مثلاً در بین وعده های غذایی یا بعد از تمرین ورزشی یا کار شدید، گلوکاگون (یکی دیگر از هورمون های پانکراس) ترشح می شود تا کبد را القا کند که مقداری از گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کند و سطح قند خون را بالا ببرد. اگر مکانیسم فیدبک گلوکز/ انسولین به درستی کار کند، میزان گلوکز موجود در خون نسبتاً پایدار باقی می ماند. اما اگر این تعادل مختل شود و سطح گلوکز در خون بالا رود، بدن سعی می کند تعادل را با افزایش تولید انسولین و ترشح گلوکز اضافی در ادرار، بازگرداند.
شرایط مختلفی وجود دارد که ممکن است تعادل بین گلوکز و هورمون های لوزالمعده را مختل کند که منجر به افزایش یا کاهش گلوکز خون می شوند. شایع ترین علت این اختلال دیابت است. دیابت گروهی از اختلالات مرتبط با تولید ناکافی انسولین و یا مقاومت در برابر اثرات انسولین است. افراد مبتلا به دیابت درمان نشده قادر به پردازش و استفاده ی طبیعی از گلوکز نیستند. کسانی که بدن آنها قادر به تولید انسولین کافی نیست یا اصلا انسولین تولید نمی کند (و به طور معمول اتوآنتی بادی دیابت دارند) مبتلا به دیابت نوع 1 هستند. کسانی که بدن آنها در برابر انسولین مقاوم است و ممکن است قادر به تولید مقادیر کارآمد انسولین نباشد، احتمالا دچار شرایط پیش دیابتی و یا دیابت نوع 2 هستند.
تغییرات شدید و حاد در قند خون، چه زیاد و چه کم، می تواند تهدید کننده ی زندگی و بسیار خطرناک باشد که می تواند باعث نارسایی اندام ها، آسیب مغزی، کما و در موارد شدید حتی منجر به مرگ شود. سطح قند خون بالای مزمن باعث ایجاد صدمات پیش رونده در اعضاء بدن مانند کلیه ها، چشم ها، قلب و عروق خونی و اعصاب می شود. هیپوگلایسمی مزمن نیز می تواند منجر به آسیب مغزی و عصبی شود.
برخی از خانم ها ممکن است به دیابت حاملگی مبتلا شوند، یعنی قند خون آن ها در دوران بارداری افزایش می یابد. در صورت عدم درمان دیابت بارداری، این بیماری می تواند باعث تولد نوزادانی با وزن بالا بشود که ممکن است سطح گلوکز خون آن ها پایین باشد. زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا شده اند ممکن است در آینده به دیابت مبتلا شوند.
نمونه خون اغلب با وارد کردن یک سوزن به داخل رگ بازو و یا با خراشیدن انگشت با یک لانست کوچک و باریک (فینگراستیک) گرفته می شود. بعضی اوقات نمونه ادرار تصادفی جمع آوری می شود. برخی بیماران دیابتی ممکن است از مانیتور مداوم گلوکز استفاده کنند، که دارای یک سیم حسگر کوچک است که در زیر پوست شکم قرار می گیرد و در فواصل معین قند خون را گزارش می کند که به صورت دیجیتالی در یک دستگاه کوچک که متصل به لباس فرد است نمایش داده می شود.
به طور کلی توصیه می شود بیمار حداقل 8 ساعت قبل از انجام آزمایش قند خون، ناشتا باشد و چیزی به جز آب نخورد. برای کنترل بهتر مبتلایان به دیابت، سطح گلوکز اغلب هم به صورت ناشتا و هم بعد از غذا بررسی می شود. برای آزمایشات رندوم، در یک زمان خاص و بعد از وعده های غذایی باید طبق دستور پزشک عمل شود. آزمایش تحمل گلوکز مستلزم آن است که فرد برای آزمایش اول ناشتا باشد و پس از آزمایش اول یک مایع حاوی مقدار مشخصی از گلوکز را بنوشد و نمونه خون های بعدی در زمان های مشخص گرفته می شود.
آزمایش قند خون ممکن است برای موارد زیر مورد استفاده قرار بگیرد:
- تشخیص قند خون بالا (هایپرگلایسمی) و قند خون پایین (هیپوگلایسمی)
- غربالگری دیابت قبل از بروز علائم در افرادی که در معرض خطر هستند (در بعضی موارد، ممکن است علائم اولیه دیابت وجود نداشته باشد)؛ بنابراین غربالگری می تواند به شناسایی و درمان قبل از بدتر شدن شرایط و بروز عوارض، کمک کند.
- کمک به تشخیص دیابت، پیش دیابت و دیابت حاملگی
- نظارت سطح گلوکز در افرادی که به دیابت مبتلا هستند
بسته به هدف، ممکن است از چندین پروتکل آزمایش مختلف برای ارزیابی سطح قند خون استفاده شود.
غربالگری و تشخیص
آزمایش های زیر ممکن است برای غربالگری و تشخیص دیابت نوع 1، نوع 2 یا پیش دیابت استفاده شوند (آزمایش دیابت بارداری متفاوت است. به مطالب زیر مراجعه کنید.) اگر نتیجه غربالگری اولیه ی یکی از آزمایشات غیر طبیعی باشد، آزمایش باید در روز دیگری تکرار شود. برای تأیید تشخیص دیابت، نتیجه تکرار آزمایش نیز باید غیر طبیعی باشد.
- گلوکز ناشتا (fasting blood glucose, FBG) : این آزمایش میزان گلوکز خون را بعد از ناشتایی به مدت حداقل 8 ساعت اندازه گیری می کند.
- تست تحمل گلوکز 2 ساعته (GTT) – : برای این آزمایش ، فرد یک تست قند خون ناشتا (مشابه تست بالا) انجام می دهد و سپس نوشیدنی گلوکز 75 گرم می نوشد. نمونه خون دیگری 2 ساعت بعد از نوشیدنی گلوکز گرفته می شود. این پروتکل بدن فرد را برای پردازش گلوکز به چالش می کشد. به طور معمول سطح قند خون بعد از مصرف نوشیدنی بالا می رود و لوزالمعده را تحریک می کند تا انسولین را در جریان خون آزاد کند. انسولین کمک می کند تا گلوکز توسط سلول ها برداشته شود. با گذشت زمان سطح قند خون دوباره کاهش می یابد. هنگامی که فرد قادر به تولید انسولین کافی نیست یا سلول های بدن در مقابل اثرات آن مقاومت می کنند (مقاومت به انسولین)،گلوکز کمتری از خون به سلول ها منتقل می شود و سطح قند خون بالا باقی می ماند.
- آزمایش متفاوتی به نام هموگلوبین A1c ممکن است به عنوان جایگزینی برای آزمایش گلوکز برای غربالگری و تشخیص استفاده شود (برای اطلاعات بیشتر به مقاله A1c مراجعه کنید).
بعضی اوقات ممکن است نمونه ی فرد در حالت غیر ناشتا اندازه گیری شد، مثلا وقتی یک پانل متابولیک جامع (CMP) انجام می شود. اگر نتیجه غیر طبیعی باشد، معمولاً با آزمایش قند خون ناشتا یا GTT پیگیری می شود.
آزمایش گلوکز خون همچنین برای غربالگری زنان باردار برای دیابت حاملگی بین هفته 24 و 28 بارداری انجام می شود. انجمن دیابت آمریکا و کارگروه خدمات پیشگیرانه در ایالات متحده توصیه می کنند که زنان بارداری که قبلاً به دیابت مبتلا نبوده اند، با استفاده از روش یک مرحله ای یا دو مرحله ای، غربالگری و مشخص شوند. کالج جراحان بیماری های زنان و زایمان آمریکا (ACOG) رویکرد دو مرحله ای را توصیه می کند.
- تست تحمل گلوکز دو ساعته یک مرحله ای (OGTT) : پس از اندازه گیری سطح گلوکز ناشتا، به خانم مقدار 75 گرم گلوکز برای نوشیدن داده می شود و میزان گلوکز وی در 1 ساعت و 2 ساعت پس از مصرف نوشیدنی اندازه گیری می شود. برای تشخیص فقط بالا بودن یکی از این مقادیر کافی است.
- آزمایش چالش گلوکز به عنوان غربالگری: به خانم مقدار 50 گرم گلوکز برای نوشیدن داده می شود و میزان قند خون وی پس از 1 ساعت اندازه گیری می شود. اگر نتیجه ی آزمایش چالش غیر طبیعی باشد، یک تست تحمل گلوکز خوراکی 3 ساعته انجام می شود. بعد از اندازه گیری سطح گلوکز ناشتا در خانم ، مقدار 100 گرم گلوکز به او داده می شود و گلوکز خون بیمار در فواصل زمانی مختلف سنجیده می شود. اگر حداقل دو سطح گلوکز در حالت ناشتا، 1 ساعت، 2 ساعت یا 3 ساعت بالاتر از حد معین باشد، در این صورت تشخیص دیابت حاملگی برای خانم گذاشته می شود.
آزمایش گلوکز همچنین برای زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا شده اند، 6-12 هفته پس از زایمان برای تشخیص دیابت پایدار انجام می شود.
مانیتورینگ :
افراد دیابتی تحت نظر باید سطح قند خون خود را اغلب چندین بار در روز بررسی کنند، تا میزان قند خون آن مشخص شود و مشخص شود که چه داروهای خوراکی یا چه انسولینی برای درمانشان مورد نیاز است. این کار معمولاً با قرار دادن یک قطره خون از یک خراش پوست روی نوار گلوکز و سپس قرار دادن نوار در یک گلوکز متر، یک دستگاه کوچک که بازخوانی دیجیتالی از سطح گلوکز خون را فراهم می کند، انجام می شود.
ادرار :
گلوکز ادرار یکی از موادی است که هنگام انجام آزمایش آنالیز ادرار انجام می شود. آنالیز ادرار ممکن است به صورت روتین به عنوان بخشی از معاینه جسمی انجام شود. پزشک معالج ممکن است آزمایش گلوکز ادرار را با آزمایش قند خون برای بیمار پیگیری کند. آزمایش گلوکز ادرار یک ابزار غربالگری است، اما برای تشخیص یا نظارت بر دیابت به مقدار کافی حساس نیست.
آزمایش های دیگری مانند آنتی بادی های دیابت، انسولین و پپتید C ممکن است بعضی اوقات همراه با این آزمایشات انجام شوند تا به تعیین علت سطح گلوکز غیر طبیعی، تمایز بین دیابت نوع 1 و نوع 2 و ارزیابی تولید انسولین کمک کند.
| متن سوال | پاسخ سوال | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تست گلوکز خون چه زمانی پیشنهاد می شود؟ | چندین سازمان بهداشتی، از جمله انجمن دیابت آمریکا (ADA) و کارگروه خدمات پیشگیرانه در ایالات متحده (USPSTF)، توصیه می کنند غربالگری دیابت برای افراد 45 سال به بالا یا افراد دارای عوامل خطر در هر سنی انجام شود. نمونه هایی از عوامل خطر شامل موارد زیر است :
اگر نتیجه ی آزمایش غربالگری در حد طبیعی باشد، ADA توصیه می کند آزمایش مجدداً 3 سال بعد تکرار شود، در حالی که USPSTF آزمایش سالانه را توصیه می کند. افراد مبتلا به پیش دیابت ممکن است با آزمایش سالانه کنترل شوند. برای جزئیات بیشتر به مقاله های غربالگری کودکان، نوجوانان، جوانان، بزرگسالان و بزرگسالان 50 سال به بالا مراجعه کنید. در صورت وجود علائم و نشانه های قند خون بالا نیز آزمایش قند خون ممکن است انجام شود. علائم قند خون بالا مانند: -افزایش احساس تشنگی، معمولاً همراه با تکرر ادرار -خستگی -تاری دید -تاخیر در بهبود زخم ها یا عفونت ها علائم قند خون پایین مانند :
افراد دیابتی اغلب لازم است تا حداكثر چند بار در روز قند خود را بررسی كنند تا سطح گلوكز خود را تحت نظر داشته باشند و گزینه های درمانی را طبق دستور پزشك استفاده کنند. کادر درمان ممکن است بررسی سطح گلوکز خون را به صورت دوره ای در کنار آزمایش های دیگر مانند A1c برای کنترل طولانی مدت گلوکز پیشنهاد کنند.
زنان باردار معمولا بین هفته 24 و 28 بارداری از لحاظ دیابت حاملگی مورد معاینه قرار می گیرند، مگر اینکه علائم اولیه داشته باشند یا در بارداری قبلی دچار دیابت حاملگی شده باشند. ADA می گوید خانم ها اگر در معرض خطر دیابت نوع 2 (دیابت آشکار) باشد، در اوایل بارداری مورد آزمایش قرار می گیرند. هنگامی که یک خانم مبتلا به دیابت نوع 1، نوع 2 یا دیابت حاملگی است، پزشک معالج وی معمولا در طول دوران بارداری و بعد از زایمان بررسی میزان گلوکز را برای کنترل شرایط بیمار توصیه می کند. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تفسیر نتیجه آزمایش چیست؟ | قند خون : سطح بالای گلوکز اغلب نشان دهنده ی دیابت است، اما بسیاری از بیماری ها و شرایط دیگر نیز می توانند باعث افزایش قند خون شوند. در فرد مبتلا به علائم و نشانه های دیابت یا قند خون بالا ، میزان قند خون ناشتا (نمونه خون تصادفی) برابر یا بیشتر از 200 میلی گرم در لیتر (11.1 میلی مول در لیتر) نشان دهنده دیابت است. اطلاعات زیر خلاصه تفسیر نتایج آزمون را نشان می دهد : قند خون ناشتا
تست تحمل گلوکز خوراکی 2 ساعته – (OGTT) سطوح کاربردی به جز در دوران بارداری. نمونه 2 ساعت پس از یک نوشیدنی گلوکز 75 گرم تهیه می شود.
رویکرد یک مرحله ای دیابت بارداری (به عنوان یکی از گزینه های توصیه شده توسط ADA) نمونه ها ناشتا و 1 ساعت و 2 ساعت بعد از نوشیدن گلوکز 75 گرم تهیه می شوند. تشخیص GDM زمانی گذاشته می شود که هر یک از مقادیر از حد مجاز خارج شود.
رویکرد دو مرحله ای دیابت بارداری (توصیه شده توسط ACOG و به عنوان یکی از گزینه های توصیه شده توسط ADA) مرحله اول : غربالگری چالش گلوکز. نمونه 1 ساعت پس از نوشیدن گلوکز 50 گرم تهیه می شود.
*برخی از متخصصان محدوده ی 130 mg/dl (7.2 mmol/L) را توصیه می کنند، چون این محدوده 90٪ از زنان مبتلا به دیابت حاملگی را شناسایی می کند، در صورتی که با آستانه 140 mg/dl (7.8 mmol/L) 80٪ زنان مبتلا به دیابت حاملگی شناسایی شده اند. ACOG آستانه ی پایین تر از 135 زنان مبتلا به دیابت حاملگی (7.5 mmol/L) را در گروه های پرخطر در مناطق با شیوع بیشتر دیابت حاملگی توصیه می کند.
رویکرد دو مرحله ای دیابت بارداری (توصیه شده توسط ACOG و به عنوان یکی از گزینه های توصیه شده توسط ADA) مرحله دوم : OGTT تشخیصی. نمونه ها در حالت ناشتا و سپس 1 ، 2 و 3 ساعت پس از نوشیدن 100 گرم گلوکز تهیه می شوند. اگر دو یا تعداد بیشتری از پارامتر ها از سطح هدف بیشتر باشند، تشخیص دیابت حاملگی داده می شود. ممکن است یکی از دو مجموعه معیار زیر برای تشخیص استفاده شود.
*ممکن است آزمایشگاه های مختلف سطح هدف متفاوتی داشته باشند.
برخی از بیماری ها و شرایط دیگر که می تواند منجر به افزایش قند خون شود، عبارتند از :
سطح پایین گلوکز ممکن است نشان دهنده ی کمبود قند خون باشد، وضعیتی که با افت قند خون در مرحله اول با ایجاد علائم عصبی (تعریق، تپش قلب، گرسنگی، لرزش و اضطراب) بروز می کند ، سپس بر مغز اثر می کند (ایجاد سردرگمی، توهم، تاری دید و گاهی اوقات حتی حالت کما و مرگ). برای تشخیص هیپوگلایسمی از سه معیار استفاده می شود که به عنوان سه گانه Whipple شناخته می شوند. سطح قند خون پایین (هیپوگلایسمی) ممکن است در اثر شرایط زیر بروز کند :
گلوکز ادرار اگر میزان گلوکز ادرار کم تا غیر قابل کشف باشد، نتیجه نرمال تلقی می شود. هر شرایطی که باعث افزایش قند خون بشود مانند دیابت یا سایر شرایط ذکر شده در بالا، می تواند باعث افزایش غلظت گلوکز در ادرار شود. افزایش گلوکز ادرار ممکن است با داروهایی مانند استروژن و کلرال هیدرات و برخی از اشکال بیماری های کلیوی مشاهده شود. در برخی از افراد به طور طبیعی گلوکز در ادرار نشت می کند، در حالیکه سطح گلوکز خون آن ها طبیعی است. برخی از داروهای مورد استفاده در درمان دیابت با افزایش از دفع قند خون در ادرار اثر خود را ایجاد میکنند. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آیا چیز دیگری باید بدانیم؟ | استرس شدید می تواند باعث افزایش موقتی قند خون شود. این افزایش می تواند در اثر عواملی مثل تروما، جراحی، حمله قلبی یا سکته مغزی باشد. داروهایی از جمله کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، دیورتیک ها، اپی نفرین، استروژن ها (قرص های ضد بارداری و جایگزینی هورمونی)، لیتیم، فنی توئین و سالیسیلات ها می توانند سطح گلوکز را افزایش دهند، در حالی که داروهایی مانند استامینوفن و استروئیدهای آنابولیک می توانند سطح گلوکز را کاهش دهند. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آیا امکان انجام تست قند خون در منزل وجود دارد؟ | اگر فرد دیابتی یا پیش دیابتی نباشد، لزومی برای انجام تست قند خون در منزل وجود ندارد. برای این افراد غربالگری به عنوان بخشی از چکاپ منظم کافی است. اگر فرد دچار دیابت یا دیابت بارداری باشد توصیه می شود تست قند خون در منزل انجام شود (گلوکومتر یا یکی از روش های جدیدتر که از مقادیر بسیار کمی خون یا مایعات بینابینی -مایعات بین سلول ها- برای اندازه گیری گلوکز استفاده می کنند). دستورالعمل هایی در مورد میزان قند خون در ساعات مختلف روز وجود دارد. با چک کردن مرتب قند خون، می توان دید که رژیم غذایی و برنامه دارویی ای که بیمار دنبال می کند به درستی عمل می کند یا خیر. |
موضوعات مرتبط
| موضوعات مرتبط را ببینید |
|---|
