فاکتور روماتوئید (RF) یک اتو آنتی بادی و ایمونوگلوبولین M است که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می شود. اتو آنتی بادی ها، بافت های بدن شخص را به عنوان عامل خارجی انگاشته و به آن ها حمله می کنند. از آنجایی که نقش بیولوژیک RF به خوبی شناخته نشده است، وجود آن از نظر نشان دادن التهاب و فعالیت خود ایمنی مفید است. این تست، RF را در خون شناسایی و اندازه گیری کرده، و همراه با سایر تست ها، به تشخیص آرتریت روماتوئید (RA) کمک می کند.

RA یک بیماری خود ایمنی سیستمیک و مزمن است که منجر به التهاب، درد، خشکی و تغییرات مخرب در دست ها، پا ها و سایر مفاصل می شود. برخی بیماران ممکن است علائمی از خستگی، تب های با درجات پایین و کاهش وزن نشان دهند.

این بیماری می تواند هر فردی را در هر سنی درگیر کند اما معمولا در اواخر سنین باروری در زنان و بین 60 تا 80 سالگی در مردان بروز می کند. بیش از 80% مبتلایان به RA زنان هستند. پیش­ آگهی و سیر RA متغیر است و می تواند به آرامی یا به سرعت گسترش یافته و پیشرفت کند. این بیماری ممکن است در برخی بیماران وارد فاز بهبودی شده و در تعداد کمی از افراد از بین برود. در صورت درمان نشدن، این بیماری می تواند طول عمر شخص را کم کرده و در عرض چند سال، باعث ناتوانی بسیاری از افراد شود.

انواع مختلفی از درمان ها برای به حداقل رساندن عوارض RA وجود دارد اما این درمان ها به تشخیص دقیق بیماری و شروع درمان پیش از ایجاد آسیب جدی در مفاصل بستگی دارند.

از فاکتور روماتوئید برای تشخیص RA استفاده می شود اما از آنجا که RF از نظر حساسیت و اختصاصیت ایده آل نیست، اغلب آزمایشات دیگری به همراه آن انجام می شود. 80% مبتلایان به RA، دارای تست RF مثبت هستند؛ با این وجود، ممکن است نتیجه این تست در افرادی که علائم بالینی بیماری را دارند منفی شود.

ممکن است تست آنتی بادی های ضد پپتید سیترولینه ی حلقوی (CCP) به همراه تست RF انجام شود؛ زیرا مطالعات نشان داده اند که تست آنتی بادی CCP دارای حساسیت و دقت بالاتری نسبت به RF بوده و با احتمال بالاتری در مراحل اولیه ی RA مثبت خواهد شد. تست های دیگری که ممکن است انجام شوند:

• شمارش کامل سلول های خونی (CBC برای آنمی و ترومبوسیتوزیس)
• سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR)
• پروتئین واکنشی C (CRP)
• آنتی بادی ضد هسته (ANA)
• آنتی بادی سیتوپلاسمیک ضد نوتروفیل (ANCA)
• بررسی مایع مفصلی (مفاصل التهابی)

درصد کمی از افراد سالم (5 تا 10%) دارای مقادیر بالای RF هستند. همچنین RF ممکن است در افراد مسن، بدون دارا بودن علائم بالینی افزایش یابد. به علاوه، سطوح بالای RF ممکن است در افرادی که RA ندارند مشاهده شود (مثبت کاذب) اما این افراد ممکن است اختلالات دیگری داشته باشند :

• سندرم شوگرن
• لوپوس اریتماتوز سیستمیک
• عفونت های انگلی، باکتریال و ویروسی (هپاتیت، سل، سیفلیس، جذام)
• سرطان های مشخص
• بیماری های ریوی، کبدی و کلیوی

تست فاکتور روماتوئید (RF) به همراه سایر تست های آزمایشگاهی و تصویربرداری (X-ray, MRI، اولتراسوند) به منظور تشخیص آرتریت روماتوئید (RA) و افتراق آن از سایر اشکال آرتریت یا دیگر شرایطی که علائم مشابهی ایجاد می کنند به کار می رود.

از آنجایی که تشخیص RA به شدت به تابلوی بالینی بیمار وابسته است، ممکن است برخی علائم آن وجود نداشته یا از الگوی مشخصی پیروی نکنند؛ به خصوص در اوایل بیماری. به علاوه، علائم بیماری ممکن است همواره به وضوح قابل شناسایی نباشند؛ زیرا افراد مبتلا به RA ممکن است به سایر اختلالات بافت همبند از جمله پدیده رینود، اسکلرودرما، اختلالات خود ایمنی تیروئید و لوپوس اریتماتوز سیستمیک نیز مبتلا بوده و علائم این اختلالات را نیز نشان دهند. تست RF ابزاری است که می تواند در تشخیص بیماری زمانی که بیمار مشکوک به RA است مفید باشد.

تست RF زمانی درخواست می شود که بیمار علائم RA را داشته باشد. از جمله :

• درد، گرما، تورم و خشکی صبحگاهی در مفاصل
• ندول در پوست
• در صورت پیشرفت بیماری، شواهدی از تورم کپسول های مفاصل و از دست رفتن غضروف و استخوان در X-ray وجود خواهد داشت.

در صورت منفی شدن تست RF در حضور علائم بیماری، ممکن است تست تکرار شود.

تست RF باید به همراه سایر تست های آزمایشگاهی، علائم بیمار و سابقه بالینی او تفسیر شود. RF در 70 تا 90% بیماران مبتلا به RA وجود دارد اگرچه به معنای تشخیص بیماری نیست.

در افرادی که دارای علائم بالینی آرتریت روماتوئید هستند، وجود غلظت های بارز RF نشانگر ابتلا به RA است. سطوح بالاتر RF عموما با بیماری شدیدتر و پیش آگهی ضعیف تر در ارتباط است.

نتیجه ی منفی در تست RF، آرتریت روماتوئید را رد نمی کند. حدود 20% از مبتلایان به RA دارای سطوح بسیار کم یا غیر قابل تشخیص از RF هستند. در این موارد، مثبت بودن تست CCP می تواند RA را تأیید کند.